Niezależnie od tego, ile lat ma branża lokalizacyjna, niektóre określenia i ich definicje nadal mogą budzić wątpliwości — zarówno w sytuacji, gdy tłumacze muszą dogadać się z programistami, jak i wtedy, gdy po drodze od klienta do wykonawcy mamy dwa czy trzy biura tłumaczeń zlokalizowane 😉 w różnych krajach. Dlatego przygotowaliśmy słowniczek terminów związanych z lokalizacją. Mamy nadzieję, że przyda się i początkującym, i zaawansowanym.
Zachęcamy do wykorzystywania i cytowania (z podaniem źródła). Chętnie przyjmiemy też wszelkie uwagi i uzupełnienia — zapraszamy do kontaktu.
Słowniczek można też przeglądać w formie tabeli albo pobrać w formacie PDF.
Analiza
Analysis
Podział tekstu do tłumaczenia na segmenty, a następnie wyszukanie i przypisanie dla tych segmentów podpowiedzi z pamięci tłumaczeń.
Alignment, przyporządkowanie, wiązanie segmentów
Alignment
Łączenie dokumentów źródłowych i docelowych w dokument dwujęzyczny podzielony na segmenty oraz ustalenie, który segment docelowy odpowiada któremu segmentowi źródłowemu. Narzędzia CAT mają funkcję automatycznego powiązania segmentów, umożliwiają też ręczne modyfikacje powiązań.
CAT
CAT, Computer-Aided Translation, Computer-Assisted Translation
Oprogramowanie, które usprawnia pracę tłumaczy przez wykorzystanie wcześniej przetłumaczonych segmentów zapisanych w pamięci tłumaczeń oraz (w ten sam sposób) wykorzystanie powtórzeń w tekście. Pozwala też skorzystać z glosariusza. Nie jest tym samym co tłumaczenie maszynowe. Przykłady: SDL Trados Studio, memoQ i wiele innych.
Eksport
Export
Zapisanie przetłumaczonego pliku z narzędzia CAT do takiego formatu, w jakim ten plik pierwotnie był, lub do innego formatu potrzebnego w dalszej pracy (np. jako dokument dwujęzyczny do weryfikacji .
Format pliku
File format
ZaUstalony standard zapisu informacji w pliku danego typu — np. HTML, RESX. Często format pliku określony jest dodatkowo przez jego rozszerzenie — np. DOCX, PDF.
Globalizacja
Globalization, G11N
Dostarczanie produktów wielojęzycznych w skali globalnej (ogólnoświatowej).
Więcej na ten temat znajdziesz w naszym artykule.
Glosariusz
Glossary, termbase
Baza słów i wyrażeń, dla których mamy ustalone tłumaczenia. Może zawierać definicje pojęć, krótkie objaśnienia, przykładowy kontekst itd.
Import
Import
Wczytanie pliku do narzędzia CAT, pozwalające udostępnić do tłumaczenia tylko takie elementy pliku, które dla danego formatu można zmieniać.
Internacjonalizacja
Internationalization, I18N
Przygotowanie produktu do lokalizacji.
Więcej na ten temat znajdziesz w naszym artykule.
Kodowanie (znaków)
Character (encoding)
Zapisanie znaków w sposób zrozumiały dla komputera, czyli przyporządkowanie znakom pisma odpowiedników liczbowych, ciągów zer i jedynek.
Kontekst
Context
Otoczenie, w jakim występuje dany segment, mające wpływ na jego znaczenie. W dokumencie będą to poprzednie i następne zdania, w pliku z interfejsu programu — rola danego tekstu (przycisk, tytuł okna, komunikat itd.).
Lokalizacja
Localization, L10N
Przetworzenie obiektu (dokumentu, programu, filmu, książki) z jednego środowiska kulturowego do drugiego, w ramach którego obiekt zachowuje swoje najistotniejsze cechy, a cechy nieprzekładalne na inną kulturę są w miarę możliwości zastępowane odpowiednikami zrozumiałymi dla odbiorcy.
Więcej na ten temat znajdziesz w naszym artykule.
Kontrola jakości tłumaczenia
Linguistic quality assurance, LQA
Pełna lub częściowa weryfikacja tłumaczenia, w czasie której określa się typ każdego znalezionego błędu według wcześniej zdefiniowanej listy (np. niepoprawne znaczenie względem oryginału, błąd gramatyczny, literówka, niezręczny styl) oraz jego wagę (np. błąd krytyczny, średni, kosmetyczny). Ocena jakości wyliczana jest według liczby znalezionych błędów i ich wag w przeliczeniu na liczbę sprawdzonych słów, fraz lub stron.
Odległość edycyjna
Edit distance
Liczba wyrażająca różnicę między dwoma tekstami, obliczona na podstawie operacji usuwania, dodawania i zamiany znaków, jakie trzeba wykonać, aby zamienić jeden tekst na inny podczas korekty lub postedycji.
Pamięć tłumaczeń
Translation memory, TM
Baza segmentów w języku źródłowym, powiązanych w pary z ich tłumaczeniami na język docelowy. Pamięć tłumaczeń jest używana przez narzędzia CAT w trakcie analizy do wyszukiwania i ponownego wykorzystywania wcześniej wykonanych tłumaczeń w danej parze językowej.
Podpowiedzi: dokładne; przybliżone, rozmyte; maszynowe
Matches: exact, fuzzy
Pozycje z pamięci tłumaczeń, które narzędzie CAT przypisuje do segmentów nowo tłumaczonego tekstu na podstawie zgodności po stronie źródłowej. Zgodność 100% oznacza podpowiedź dokładną; jeśli kontekst jest również zbliżony, to taka podpowiedź często nie wymaga poprawiania.
Zgodność niepełna oznacza podpowiedź przybliżoną (rozmytą), którą tłumacz poprawia zgodnie z tym, jakie były różnice po stronie źródłowej (np. zmienione liczby, interpunkcja, dodane lub usunięte pojedyncze wyrazy).
Podpowiedzi maszynowe nie pochodzą z pamięci tłumaczeń — są generowane przez tłumaczenie maszynowe; nie odnoszą się do wcześniejszych tłumaczeń.
Decyzję, jak dana podpowiedź będzie wykorzystana, zasadniczo podejmuje tłumacz — czasami tylko podpowiedzi 100% zgodne kontekstowo są wstawiane bez udostępniania tłumaczowi.
Postedycja
Postediting, PE
Poprawianie przez tłumacza podpowiedzi maszynowych, czyli propozycji tłumaczenia wygenerowanych przez tłumaczenie maszynowe. Celem postedycji jest sprawdzenie, czy tłumaczenie oddaje sens oryginału, oraz poprawienie stylu i zgodności segmentu z resztą tekstu.
Powtórzenia
Repetitions
Segmenty, które występują w tekście źródłowym więcej niż raz. Przy pierwszym wystąpieniu narzędzie CAT zapisuje tłumaczenie takiego segmentu w pamięci tłumaczeń; przy następnych wystąpieniach tłumacz może podstawić takie samo tłumaczenie lub zmienić je, jeśli wymaga tego kontekst.
Pretranslacja, podtłumaczanie
Pre-translation
Wstawienie w tłumaczony plik podpowiedzi z pamięci tłumaczeń (wcześniej wyszukanych w procesie analizy) albo podpowiedzi z tłumaczenia maszynowego.
Pseudotranslacja
Pseudo-translation
Wstawienie w tłumaczony plik sztucznych fraz niebędących tłumaczeniem dla sprawdzenia, że po eksporcie zostanie poprawnie zachowany format pliku, znaczniki itd.
Segment
Segment
Jednostka stanowiąca część dokumentu lub innego pliku przetwarzanego przez narzędzie CAT. Podział tekstu na takie jednostki umożliwia przypisanie podpowiedzi z pamięci tłumaczeń oraz identyfikację powtórzeń. W dokumencie segmentem jest zwykle zdanie lub równoważnik, w arkuszu kalkulacyjnym — komórka, a w plikach służących do przechowywania zasobów interfejsu użytkownika — opcja menu, tekst na przycisku, etykieta pola, tekst komunikatu błędu itd.
Spójność
Consistency
1) Identyczne tłumaczenia dla tego samego tekstu źródłowego, chyba że kontekst wymusza różnice.
2) Tłumaczenie poszczególnych terminów zgodne z glosariuszem w całym dokumencie lub projekcie.
3) Taki sam styl zastosowany w języku docelowym w całym dokumencie lub projekcie (np. zwracanie się do odbiorcy bezosobowo, w formie „Państwo” albo przez „Ty”).
String, łańcuch tekstowy, literał
String
W programowaniu: ciąg znaków. Przy lokalizacji programów komputerowych wszelkie teksty, którymi program komunikuje się z użytkownikiem, są wyodrębniane w postaci stringów i zapisywane w plikach o określonym formacie. W narzędziach CAT string często stanowi odrębny segment.
Testy lokalizacji
Localization testing
Sprawdzenie, czy zlokalizowany produkt spełnia swoją funkcję: czy działa, czy tłumaczenie jest poprawnie wyświetlone i pasuje do kontekstu, czy prawidłowo obsłużone są ustawienia regionalne. Testy pozwalają znaleźć błędy niewykrywalne w trakcie weryfikacji tłumaczenia.
Tłumaczenie
Translation
Przełożenie tekstu lub wypowiedzi w języku źródłowym na tekst lub wypowiedź w języku docelowym.
Więcej na ten temat znajdziesz w naszym artykule.
Tłumaczenie maszynowe
Machine translation, automatic translation
Stworzenie przez program komputerowy — na podstawie tekstu w języku źródłowym — tekstu w języku docelowym. Tłumaczenie maszynowe wykonuje się dla tekstów, dla których nie dysponujemy pamięcią tłumaczeń.
TMX
Translation Memory eXchange, TMX
Format zapisu pamięci tłumaczeń jako plik XML o ustalonym formacie, pozwalający na przesyłanie pamięci pomiędzy różnymi narzędziami CAT.
Transkreacja
Transcreation
Tłumaczenie tekstu oddające znaczenie, kontekst oraz emocje zawarte w oryginale, często wymagające zmian wynikających z lokalizacji.
Unicode, unikod
Unicode
Komputerowy zestaw znaków mający w zamierzeniu obejmować wszystkie pisma używane na świecie, pozwalający w spójny sposób zapisać i odczytać znaki dowolnego języka.
Ustawienia regionalne, kod regionu, locale
Locale
Zestaw parametrów definiujących język, kraj/region i wszelkie preferencje wariantowe, których użytkownik wymaga w interfejsie programu, aby móc go używać zgodnie z normami i zwyczajami w danym kraju/regionie. Zazwyczaj obejmuje co najmniej kod języka i kod kraju/regionu.
Weryfikacja
Revision
Zgodnie z PN:15038 i PN-EN ISO 17100: porównanie tekstu źródłowego z docelowym w celu oceny stosowności tłumaczenia wobec uzgodnionego celu, zalecenie działań korygujących.
Weryfikacja techniczna, kontrola jakości, zapewnienie jakości
Quality assurance, QA
Automatyczne sprawdzenie tłumaczenia, stanowiące uzupełnienie weryfikacji, obejmujące zwykle kontrolę poprawności liczb w języku docelowym, wyszukanie podwójnych spacji, sprawdzenie zgodności użytych terminów z glosariuszem, kontrolę spójności, sprawdzenie poprawności znaczników itd. Może być wykonane w narzędziu CAT lub w zewnętrznym programie do QA (np. Xbench, Verifika czy QA Distiller).
Wyrażenie regularne
Regular expression, regex
Wzorzec opisujący łańcuch symboli. W narzędziach CAT służy do definiowania formatów plików, a także do filtrowania segmentów, przeprowadzania operacji „znajdź i zamień” itp.
XLIFF
XML Localization Interchange File Format, XLIFF
Standard (i format plików) pozwalający na przesyłanie tłumaczonego tekstu pomiędzy narzędziami CAT w postaci dwujęzycznej: tekst źródłowy sparowany z tekstem docelowym.
XML
eXtensible Markup Language, XML
Standard przechowywania uporządkowanych informacji w plikach, które są czytelne dla maszyn i nie są całkowicie nieczytelne dla ludzi, którego istotą jest zapisanie struktury tekstu. Na XML opiera się wiele formatów plików stosowanych do przechowywania zasobów interfejsu użytkownika w programach internetowych, a także do przechowywania treści wyświetlanych na stronach internetowych.
Znacznik, tag
Placeholder, tag
1) Znacznik wewnętrzny (ang. inline tag, internal tag): znak lub grupa znaków, które występują w tekście segmentu, ale nie należy ich usuwać ani zmieniać, tylko umieścić w tłumaczeniu w odpowiednim miejscu. Zależnie od formatu pliku mogą oznaczać sposób wyświetlania tekstu (kursywą, kolorem…) albo też mogą stanowić element zastępczy (ang. placeholder), który będzie wprowadzony do tekstu podczas jego wyświetlania w programie czy na stronie internetowej (datę, liczbę, nazwisko, inny tekst tłumaczony lub nietłumaczony).
2) Znacznik zewnętrzny (ang. structural tag, external tag): znak lub grupa znaków oznaczający funkcję danego fragmentu tekstu (tytuł, przypis, komunikat…). Dla danego formatu pliku powinien być zinterpretowany przez narzędzie CAT jako znak otwierający lub zamykający segment.
Materiały wykorzystane przy tworzeniu słowniczka:
- The ultimate CAT tool jargon buster, Gábor Ugray,
- Słownik Języka Polskiego PWN,
- Wikipedia,
- normy PN:15038 oraz PN-EN ISO 17100.
